ISO/ TS 16949 OTOMOTİVDE KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİ (devamı)
Atilla Filiz
Mak.Muh.(MBA)
3. Bölüm
ürün gerçekleştirme
ölçme - iyileştirme - veri analizi
Bu bölümde Kalite Yönetim Sistemlerinde önemli yeri olan müşteri ile ilişkili üretimler , tasarım ve geliştirme, müşteri tatmininin ölçülmesi ve izlenmesi anlamında ürün gerçekleştirme ile- sürekli iyileştirme ve veri analizi üzerinde durulacaktır:
Ürün gerçekleştirme
Üst yönetim kuruluşun ilgili tarafların tatmini için gerçekleştirme ve destek prosesleri ile ilgili proses ağının etkin ve verimli çalışmasını sağlamak durumundadır. Her proses hem girdisi hem de çıktısı olan bir aktivitedir. Yönetim, gerekli proses çıktılarını tanımlarken; Ürünün gerçekleştirilmesi için gerekli prosesler planlanmalı ve geliştirilmelidir. Ürün gerçekleştirme planlaması kalite yönetim sistemlerinin şartları ile tutarlı olmak zorundadır.
Ürün gerçekleşirme planlamasında:
Ürün kalite hedef ve şartları, proses dokuman ve ürüne özgü kaynakların sağlanması, Ürüne özgü doğrulama, geçerli kılma, izleme, muayene ve deney faaliyetleri ve ürün kabulü için gerekli kriterleri, gerçekleştirme prosesleri sonucunda meydana gelen ürünün şartları karşıladığını gösterir kayıtlar.
Müşteri ile ilgili ürüne bağlı şartların belirlenmesi; teslim ve teslim sonrası faaliyetler, müşteri tarafından beyan edilmeyen ancak belirtilen ve amaçlanan kullanım için gerekli şartları,
Ürünle ilgili yasal şartları ve kuruluş tarafından belirlenen ilave şartları belirtmelidir.
Tasarım ve geliştirme
Üst yönetim müşteri beklenti ve ihtiyaçlarına cevap verecek gerekli tasarım ve geliştirme proseslerinin uygulanmasını ve sürdürülmesini sağlayacaktır. Bu amaçla tasarım ve geliştirilme sırasında sadece temel performans ve fonksiyon üzerinde değil diğer ilgili taraflarca beklenen bütün faktörler üzerinde yeterli olunmasını sağlamalıdır. Örneğin, ömür çevrimi, güvenlik ve sağlık, test edilebilirlik, kullanılabilirlik, bağımlılık, süreklilik, ergonomi, çevre, ürünün atılması ve tanımlanmış riskler dikkate alınmak gerekir.
Üretim ve hizmet çalıştırmaları:
Üst önetim hem şartlara uygunluğu hem de ilgili taraflara yarar sağlamayı başarmak için gerçekleştirme proseslerinin ötesine gider. Bu iş, gerçekleştirme proseslerinin ve ilgili destek proseslerinin etkinliğinin ve veriminin iyileştirilmesi süresince başarılabilir.
-Atığın azaltılması
-Çalışanların eğitimi,
-Bilgilerin duyurulması ve kayıt,
Tedarikçi yeteneğinin geliştirilmesi,
Alt yapının iyileştirilmesi,Problemlerin önlenmesi,Proses metotları, proses ürünü ve gözleme metotları proses gerçekleştirme metotlarına örneklerdir.
Üretim ve hizmetin sağlanması:
Kuruluş, kontrollü koşullar altında üretim ve hizmet sağlamayı, planlamalı ve yürütmelidir. Kontrollü koşullar uygulanabildiğinde;
-Ürün özelliklerini açıklayan bilgilerin bulunabilirliğini,
-Gerektiğinde, çalışma talimatlarının bulunabilirliğini,
-Uygun donanımın kullanımını,
-İzleme ve ölçme cihazlarının bulunabilirliğini ve kullanımını
-İzleme ve ölçmenin uygulanmasını,
Serbest bırakma, teslimat ve teslimat sonrası faaliyetlerin uygulanmasını kapsamalıdır.
Tanımlama ve izlenebilirlik
İyileştirme için kullanılan verileri leri toplamak amacıyla, şartlarında ötesinde tanımlama ve izlenebilirlik için bir proses oluşturabilir ve bu aşağıdaki nedenlerden kaynaklanabilir;
-Bileşen parçaları dahil ürünlerin durumu,
-Proseslerin durumu ve kapasitesi,
-Kıyaslama performansı verileri,
-Sözleşme şartları, ürün geri çağırma
kapasitesi gibi,
-İlgili yasa ve mevzuat şartları,
-Amaçlanan kullanım ve uygulama,
-Zararlı malzemeler ve
-Tanımlanan risklerin azaltılması
İzleme ve Ölçme cihazları
Kuruluşun, taahhüt ettiği izleme ve ölçmeyi ve bunun için gerekli cihazları belirlemesi gerekir. Bunun içinde izleme ve ölçme şartları ile tutarlı olmasını sağlayacak prosesleri oluşturmalıdır.
-Gerekli olduğunda, geçerli sonuçların sağlanması için ölçme techizatı;
-Belirli aralıklarla kalibre edilmiş veya doğrulanmış olmalı,
-Gerekli olduğunda yeniden ayar edilmiş olmalı,
-Kalibrasyon durumunun tayin edilmiş olmasını sağlamak için tanımlanmış olmalıdır.
-Ölçme sonuçlarını geçersiz kılacak ayarlardan korunmuş olmalıdır.
-Taşıma, bakım ve depolanma sırasında
hasar ve bozulmalara karşı korunmuş olmalıdır. ( Bknz.ISO 10012-1,2)
Ölçme, analiz ve iyileştirme
Ölçme verileri gerçeğe dayalı karar verme için önemlidir. Üst yönetim, kuruluşun performansını ve ilgili tarafların tatminini sağlayan verilerin etkin ve verimli ölçülmesini, toplanmasını ve geçerli kılınmasını sağlar. Bu iş, geçerliliğin gözden geçirilmesi, ölçmenin amacı ve kuruluşa değer katmak için verilerin amaçlanan kullanımını içerir.
Performans ölçmelerde; ürünlerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi, proseslerin yeterliliği, proje hedeflerinin başarılması ve müşteri ve diğer ilgili tarafların tatmini amaçlanmıştır. Kuruluş kendi performans iyileştirme faaliyetlerini sürekli olarak izlemek ve bu uygulamaları kayıt altına almakla gelecekteki uygulamalara veri sağlar.Faaliyetlerden elde edilen veriler ve analiz sonuçları kuruluş performansını iyileştirmek için bilgi sağlamak ve gözden geçirme amaçlarını da kapsamaktadır.
Ölçme ve izleme metodlarını da şu şekilde örneklemek mümkündür:
Müşteriler ve diğer ilgili taraflar için tatmin araştırmaları, İç tetkikler, mali ölçmeler ve öz değerlendirmeler.
Müşteri tatmininin ölçülmesi
Müşteri tatmininin ölçülmesi ve izlenmesi, müşteri ile ilgili bilgilerin gözden geçirilmesine dayanır. Bu gibi bilgilerin toplanması, aktif veya pasif olabilir. Yönetim müşteri ile ilgili birçok kaynağın varlığını tanır ve kuruluşun performansını iyileştirmek bakımından bu bilgileri toplamak, analiz etmek ve kullanmak için etkin ve verimli prosesler oluşturur. Kuruluş, iç veya dış kaynaklardan , yazılı veya sözlü olarak mevcut müşteri kaynaklarını ve son kullanıcı bilgilerini tanımlar. Müşteri ile ilgili bilgiler aşağıdaki verileri içerir:
-Müşteri ve kullanıcı araştırmaları,
-Ürün şartları hakkında geri besleme,
-Müşteri şartları ve sözleşme bilgileri,
-Pazar ihtiyaçları,
-Hizmet teslimatı verileri ve
-Rekabetle ilgili veriler.
Müşteri tatmininin ölçülmesi hayati bir önemi vardır. Müşteri tatmininin geri beslemesinin talebi, ölçülmesi ve izlenmesi sürekli temelde bilgi sağlar. Bu, ürün fiyatı ve teslimatının yanında , şartlara uygunluğu, müşteri ihtiyaç ve beklentilerini karşılamayı da gözönünde tutar. Kuruluş müşterinin sesine etkin ve verimli kulak vermek amacıyla prosesler planlar ve oluşturur. Bu prosesler için planlama, bilgi kaynakları dahil veri toplama metotlarını, toplama işinin sıklığını ve veri analizi gözden geçirmesini tarif eder ve uygular.
Bunun için izlenecek yol;
-müşteri şikayetleri,
-müşteriler ile doğrudan iletişim,
-anketler ve araştırmalar,
-verilerin toplanma ve analizi,
-odak gruplar,
-müşteri kuruluşlarından gelen raporlar,
-değişik medyalardaki raporlar,
-Sektör ve endüstri çalışmaları
İzleme ve ölçme
Ürün şartlarının yerine getirildiğini doğrulamak için ürünün karakteristiklerini izlemeli ve ölçmelidir. Bu doğrulama ürün gerçekleştirme prosesinin uygun aşamalarında planlanan düzenlemelere göre gerçekleştirilmelidir.
Kabul kriterlerinin uygunluğu,kayıtlar, ürünün serbest bırakılmasında yetkili kişi gösterilmelidir.
Uygun olmayan ürün
Belirlenen şartlara uymayan ürünün, yanlışlıkla kullanımının veya teslimatının önlenmesi için tanımlanması ve kontrol edilmesi sağlanmalıdır. Kontroller ve uygun olmayan ürünle ilgili sorumluluk ve yetkiler dokümante edilmiş bir prosedür içinde tarif edilmelidir.
Veri analizi
Kararlar, ölçümlerden ve toplanan bilgilerden elde edilen verilerin analizine dayanır. Bu standartlarda, planlara, hedeflere ve diğer tarif edilmiş amaçlara göre performansı değerlendirmek için olasıl yararlar da dahil iyileştirme yapılacak alanları tanımlamak için çeşitli kaynaklardan gelen verilerin analiz edilmesi gerekir.
Gerçeklere dayanan geçerli analiz metodları, uygun istatiksel teknikler, deneyim ve sezgi ile dengelenmiş mantıksal analizlerin sonuçlarına dayanan kararların verilmesi ve önlemlerinin alınması sistemin başarısı için önem taşır.
Verilerin analizi bir yandan da mevcut veya potansiyel sorunların kökeninin belirlemesinde yardım sağlayabilir. Sonuçta iyileştirme için düzeltici ve önleyici faaliyetler hakkında yönlendirici kararları gerektirdiğidir.
Kuruluşun toplam performansının yönetimce etkin değerlendirilmesi için, kuruluşun bütün kısımlarından gelen bütün bilgi ve veriler toplanır ve analiz edilir. Kuruluşun genel performansı kuruluşun farklı seviyeleri için saptanır ve analiz sonuçları aşağıdaki aktivitelerin tayin etmek için kuruluş tarafından kullanılabilir. Bunlar: Eğitimler,müşteri tatmini, proseslerin etkinliği ve verimi, tedarikçi katkısı,performans iyileştirme hedeflerinin başarısı, kalitenin ekonomisi, finansal ve pazarla ilgili performans, performansın kıyaslanması ve rekabetçilik.
İyileştirme ve iyileştirmenin sürekliliği
Yönetim, iyileştirme kavramını, olanakları ortaya çıkarmak için illaki bir sorunun ortaya çıkmasını beklemekten çok, kuruluşun proseslerinin etkinliğini ve verimini iyileştirmeye sürekli olarak istekli olmalıdır. İyileştirmeler, devam eden sürekli iyileştirmenin küçük aşamalarından, stratejik iyileştirme projelerine kadar uzanabilir. Böylece kuruluş iyileştirme faaliyetlerini tanımlayacak, yönetecek bir sisteme sahip olur. Bu iyileştirmeler, kalite yönetim sistemi veya kuruluşa rağmen, ürün veya proseslerde değişiklikle sonuçlanabilir.
Düzeltici faaliyet
Yönetim, düzeltici faaliyetin iyileştirme için bir araç olarak kullanılmasını sağlamalıdır.Düzeltici faaliyet planlaması, sorunların öneminin değerlendirilmesini içerir ve işletme maliyetleri, uygunsuzluk maliyetleri, ürün performansı, bağımlılık, güvenlik ve müşterilerin tatmini gibi konular üzerinde potansiyel etki oluşturur.
Tarif edilmiş düzeltici faaliyet, tekrarı önlemek amacıyla uygunsuzlukların nedenlerinin giderilmesi üzerinde odaklanır. Düzeltici faaliyet verileri aşağıdaki bilgi kaynaklarından sağlanır.
Müşteri şikayetleri, uygunsuzluk raporları,iç tetkik raporları, yönetimin gözden geçirmesinden gelen çıktılar, veri analizi çıktıları, tatmin ölçümleri çıktıları, ilgili kalite yönetimi sistemi kayıtları, kuruluş insanları, proses ölçüm ve öz değerlendirme sonuçlarıdır.
-Kaybın önlenmesi veya önleyici faaliyetler
Proseslerin ve ürünlerin performansının kalıcı olmasını sağlamak amacıyla kayıpların etkilerini azaltmak için plan yapılır. Planlama ile kaybın önlenmesi ilgili tarafların tatminini sağlamak amacıyla, gerçekleştirme ve destek proseslerine , faaliyetlere ve ürünlere uygulanır. Kayıpların önlenmesi için sistematik planlama gerekir. Geçmiş verilerin değerlendirilmesi dahil, uygun metotların kullanılışı ve performansa bağlı kritiklik verileri ve aşağıdaki yöntem ve metotlardan yararlanılır.
-Hata metodu ve etki analizi giibi risk analizi araçlarının kullanımı,
-Müşteri ihtiyaçları ve beklentileri
-Pazar analizi,
-Yönetimin gözden geçirme çıktısı,
-Veri analizi çıktıları,
-Tatmin ölçmeleri,
-Proses ölçmeleri,
-İlgili kalite yönetimi sistemi kayıtları,
-Geçmiş deneyimden alınan dersler,
-Öz değerlendirme sonuçları,
-Kontrol dışı çalıştırma şartlarına yaklaşım için erken uyarı sağlayan sistemler ihtiyaç ve beklentileri tatmin için kayıp önleme ve önceliklendirme bakımından herbir proses ve ürüne uygun etkin ve verimli bir plan geliştirmek için veri sağlayacaktır.
-Sürekli iyileştirme
Kuruluş için gelecek sağlamaya ve ilgili tarafların tatmin edilmesine yardım için,
yönetim, proseslerde, faaliyetlerde ve ürünlerde performansın iyileştirilmesi bakımından olanakları aktif olarak arayan çalışanların katılımını sağlayan bir kültür oluşturur. Çaışanların katılımı için üst yönetim, yetkinin temsil edildiği, kuruluşun kendi performansını iyileştirebileceği durumlarda imkanları tanımlamak amacıyla çalışanların güçlendirildiği ve sorumluluğu kabul ettiği bir ortam oluşturulur. Bu ortam aşağıdaki benzer faaliyetler ile oluşturulur;
-Çalışanlar, projeler ve kuruluş için hedeflerin konulması,
-Rakip performansı ve en iyi uygulamanın kıyaslanması,
-İyileştirmenin başarısı için tanınma ve ödüllendirme,
-Yönetim tarafından tepki ve önerilerin zamanında yapılması.
Sürekli iyileştirme için proses, müşterilerin ve diğer ilgili tarafların tatminini iyileştirmek için olduğu kadar kuruluş iç etkinliğini ve verimini iyileştirmek için bir araç olarak ta kullanılır.
Yönetim, kuruluş ve ilgili taraflar için maksimum faydayı sağlamak için önemli iyileştirme olanakları arayışı ile beraber mevcut proseslere bütünleşik olarak devam eden küçük aşama faaliyetleri şeklinde olan iyileştirmeleri de destekler.
Kaynak
1-TECHNICAL SPECIFICATION
ISO/TS 16949 International Automotive Task Force Referans Num. ISO/TS 16949:2002(E)
Otomotivde Kalite Yönetim Sistemleri
2-TSE EN ISO 9004 Kalite Yönetim Sistemleri-Performans İyileştirmeleri İçin Kılavuz, TSE- Nisan 2001
3-TSE EN ISO 9001:2000- Nisan 2001 Kalite Yönetim Sistemleri
** Bu yazı : Plastik & Ambalaj teknolojileri Dergisinde ( Ocak-Şubat-Mar t2003)
endüstri & otomasyon dergisinde Şubat-Mart-Nisan 2003
Makine market ve Otomasyon Market Dergisinde Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz 2003 yayımlanmıştır.
