ISO 14000 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ

Çevrenin korunması, geliştirilmesi ve iyileştirilmesi konusunda gösterilen çabaların amacı, insanların daha sağlıklı ve güvenli bir çevrede yaşamalarının sağlanmasıdır. Çevreye zarar veren de çevreyi koruyan ve geliştiren de insandır.

O halde yaşam kalitemizi bozmadan alacağımız basit önlemlerle çevremizi koruyabilir, çocuklarımıza yaşanabilir bir dünya bırakabiliriz.

Alabildiğine tüketen bir toplum, aslında gelecek nesillerin hakkını da yemektedir.

Çevre kirlenmesinin büyük boyutlara ulaşması, çöp dağlarının artık bizleri ve gelecek kuşakları yutmaya hazırlanması, doğal kaynaklarımızın hızla tükenmesi bizleri, alışverişten başlayarak tüketimin her aşamasında ve tüketim sonrası oluşan atıkların bertarafı ve yeniden kullanılmasında bilinçli hareket etmeye zorlamaktadır.

Bu tüketim alışkanlığımıza Doğanın daha ne kadar dayanacağını hiç birimiz tahmin dahi edemiyoruz.
Bir ton kullanışmış kağıt, geri kazanıldığında 16 adet çam ağacının, bir ton kullanılmış gazete kâğıdı kullanıldığında ise 8 adet çam ağacının kesilmesi önlenmiş olacaktır.

Bütün dünyada olduğu gibi, ülkemizde de özellikle büyük yerleşim birimlerinde insanların karşılaştığı en büyük çevre sorunu çöplerdir.

Evsel katı atıkların % 68’ ini organik atıklar, kalan kısmını ise kâğıt, karton, tekstil, plastik, deri, metal, ağaç, cam ve kül gibi maddeler oluşturmaktadır.

Ülkemizde günde yaklaşık 65 bin ton çöp üretilmektedir.

Ülkemizde ve dünyadaki katı atıkların yönetiminin üç temel ilkesi vardır. Bunlar az atık üretilmesi, atıkların geri kazanılması ve atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesidir.

Çöpü kaynağında azaltmazsak, bir gün çöp dağları arasında nefes alamaz hale gelebiliriz.

Gelecek kuşakların çöp dağları altında ezilmesini istemiyorsak, bilinçli tüketim yapıp az çöp çıkarmak zorundayız.

İnsan sağlığına zararlı kimyasal maddeler içeren temizlik ürünleri yerine doğal bileşenlerden oluşmuş ve çevreye zararlı olmayan ürünleri tercih edelim.

Geri Kazanım

Geri dönüşüm ve tekrar kullanımın ötesinde, atıkların özelliklerinden yararlanılarak içindeki bileşenlerin fiziksel, kimyasal veya biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevrilmesine geri kazanım denilmektedir.

Geri kazanımla, doğal kaynaklarımız korunur, enerji tasarrufu sağlanır, ekonomiye katkı sağlanır, çöplüğe giden atık miktarı azalır ve geleceğe yatırım yapılır.

Türkiye’ de atıkların geri kazanımı konusunda uzun yıllardır süre gelen çalışmalar vardır. Cam, kâğıt, karton, plastik ve metal gibi atıklar özellikle çöp dökme sahalarından ve sokak toplayıcıları kanalıyla sokaklardan toplanmakta ve ham madde kaynağı olarak çeşitli sektörlerde kullanılmaktadır. ISO 

14001'in genel işleyişi

Önce politikanı belirle, yapacaklarını planla ve uygula,
Sonra denetle ve gözden geçir ledir

ISO 14000 STANDART SERİSİ
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemleri Özellikler ve Kullanım Kılavuzu
• ISO 14004 Çevre Yönetimi -Çevre Yönetim Sistemleri- Çevre Yönetim Prensipleri Kılavuzu –Sistemler ve Destekleyici Teknikler-
• ISO 14010 Çevre Yönetimi -Çevre Denetim Kılavuzu- Çevre İle İlgili Denetimin Genel Prensipleri
• ISO 14011 Çevre Yönetimi –Çevre Denetim Kılavuzu Denetim Usulü-Kısım 1- Çevre Yönetim Sistemlerinin Denetimi
• ISO 14012 Çevre Yönetimi –Çevre Denetçilerinin Haiz Olması Gereken Özellikler
• ISO 14020 Çevre Yönetimi-Çevre İle İlgili Etiketlemenin Temel Prensipleri
• ISO 14030 Çevre Performansı (taslak)
• ISO 14040 Çevre Yönetimi -Hayat Boyu Değerlendirme- Genel Prensipler ve Uygulamalar

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİNİN YAPISI

Çevre Yönetim Sistemi, ISO 9000 Kalite Güvence Sistemi’nin Deming modeli ile parelellik gösterir. Bu model kuruluşların faaliyetlerini 4 sürece ayırır:

1. Planlama Süreci: Çevre boyutları tespit edilir, önemli olanlar değerlendirilir, amaç ve hedefler oluşturulup, uygulamalar planlanır.
2. Uygulamav Süreci: Plan uygulanır ve üzerinde anlaşılan önlemler kuruluşun hedefleri doğrultusunda alınır.
3. Kontrol Et (değerlendirme süreci) : Plan dahilindeki faaliyetler etklinlik ve yeterlilik açısından kontrol edilip, sonuçlar planlananlar ile karşılaştırılır. Zayıf noktaların çıkması için veri oluşturulur.
İyileştirme (düzeltici önleyici faaliyet süreci) : Potansiyel/fiili uygunsuzluklar oluşmaması veya tekrarlanmaması için planlı faaliyetler ile giderilir. Sistem, düzeltici önleyici faaliyetlere uygun olarak yeniden yapılandırılır.

ISO 14001 SİSTEMİ NASIL KURULUR?

Çevre Sorumlularının Atanması
Kuruluş içerisinde Çevre Yönetim Sistemi kapsamında olan bölümlerden temsilciler seçilir. Çevre sorumluları, o bölümün temsilcisidir ve kendi bölümü ile ilgili çevre çalışmalarını yürütmek, diğer bölüm çalışanlarına gelişmeleri aktarmakla yükümlüdür.

Çevre Yönetim Temsilcisinin Atanması
Üst yönetim tarafından sistemin kurulması, uygulanması ve üstyönetime raporlanmasından sorumlu bir kişi atanmalı, tüm çalışanlara duyurulmalıdır.

Çevre Yönetim Sistemi Temel Eğitiminin Verilmesi
Tüm çevre sorumlularının katılımı sağlanır.
ISO 14000 temel eğitimini içeriği

Çevre Politikası Oluşturulması
Üst yönetimin kuruluşu ve çevreye bakışı ile ilgili genel niyetlerini açıklayan bir beyandır.
Politikanın tüm çalışanlarca benimsenmesi, sistemin başarısı açısından önemlidir.

Çevre politikasında neler olmalıdır?
Örnek bir çevre politikası görebilir miyiz?

Çevre Boyutlarının Belirlenmesi
Tüm bölümlerin faaliyetleri incelenerek çevre boyutları ve çevre boyutlarının oluşturduğu çevre etkileri belirlenir.

Çevre boyutlarını belirlerken neler incelemeli, hangi bilgi kaynaklarını kullanmalıyız?

Çevre Boyutlarını Değerlendirme Yöntemi Oluşturulması ve Analizi

Çevre boyutlarını önem derecesini belirleyebilecek, önemli çevre etkileri yaratabilen çevre boyutlarını ortaya çıkarabilmek için yöntem oluşturulur. Bu yöntemler ürüne, firmaya ve firmanın politikalarına göre farklılıklar gösterir.Çevre Bilimi rasyoneldir. Yöntem, size veya başkasına göre değişmeyecek sonuçlar üreten gerçekçi bir model olmalıdır.
Örnek bir çevre boyutları değerlendirme yöntemi görebilir miyiz?

Çevre Mevzuatının Değerlendirilmesi
Kuruluşu ilgilendiren çevre mevzuatı ve bu mevzuata göre firma yükümlülükleri belirlenmelidir. Firma yükümlülüklerinin personel tarafından anlaşılması önemlidir.

Türk çevre mevzuatının ISO 14001 ile ilişikili olabilecek yasa/yönetmelik/tüzük/tebliğleri nelerdir?
Mevzuatın değerlendirilmesi nasıl yapılır? Firma içinde yaygınlaştırılması nasıl sağlanır?

Çevre Amaç ve Hedeflerin Oluşturulması
Önemli çevre boyutlarının çevre etkilerinin hafifletilmesi ile ilgili sayısal amaç ve hedefler belirlenir.

Çevre Yönetim Programlarının Hazırlanması
Amaç ve hedeflere ulaşmak için faaliyet planları hazırlanır. Faaliyet, sorumlusu, termini ve gerekli kaynaklar belirtilir.
Örnek Çevre Yönetim Programı görebilirmiyiz?

Dokümantasyon
Çevre ile ilgili önemli faaliyetler belirlenir. Bu faaliyetlerin çevre etkilerini kontrol altına alınması ile ilgili prosedür/talimatlar hazırlanır. Ayrıca sistem prosedürleri (ISO 14001 Standardında adı geçen) prosedürler hazırlanır.

Hangi faaliyetlerin çevre açısından önemli etkileri vardır ve hangi konularda doküman oluşturmalıyız?

Uygulama
Özellikle alt seviye çalışanlardan başlayarak talimat/prosedürlerin çevre sorumluları tarafından personele anlatılması. Özellikle uygulamaya alındıktan sonraki ilk birkaç hafta gerekli kayıtların tutulup tutulmadığı takip edilmelidir.

Denetim
Uygulama sonuçlarını kontrol edebilmek amacıyla denetim yapılır. Denetimde ISO 14001 standardı mevzuat ve firma dokümanları dikkate alınarak, eksiklikler, geliştirilmesi gereken noktalar raporlanır.

Yönetimin Gözden Geçirmesi
Üst Yönetim, çevre politikasını, hedefleri, çevre yönetim programlarını dikkate alarak dışarıdan gelen şikayetleri, denetim sonuçlarını, istatistik sonuçlarını, düzeltici önleyici faaliyetleri, geliştirme önerilerini, mevzuata uyum durumunu inceleyerek sistemin geliştirilmesi için kararlar alır.

Kararlar nasıl kayıt altına alınmalıdır?
Çevre açısından istatistik teknikler nasıl uygulanır?
Çevre Yönetim Temsilcisinin raporu nasıl olmalıdır? Bir örnek görebilirmiyiz?

Belgelendirme Denetimi
Belgelendirme firmasının prosedürüne göre hareket edilerek başvuru yapılır. Üzerinde anlaşılan bir tarihte denetim gerçekleştirilir.