KALİTE MALİYETLERİ

1.     Uygunluk Maliyeti (Cost of Conformance)

a.     Önleme Maliyeti (Preventive Cost)

b.    Değerlendirme Maliyeti (Appraisal Cost)

 2.     Uygunsuzluk Maliyeti (Cost of Non-conformance)
   a.     İç başarısızlık maliyeti (Internal Failure Cost)
   b.   Dış başarısızlık maliyeti (External Failure Cost)

1. UYGUNLUK MALİYETİ

A. ÖNLEME MALİYETİ: 

Kalitede bir uygunsuzluğu önlemeye yönelik olarak, kalite sisteminin tasarımı, kurulması ve düzenlenmesi ile ilgili maliyetlerdir. Başarısızlık nedeniyle ortaya çıkan kalite maliyetlerinin tekrarlanmasını önlemek amacıyla, teknik bilgi ve tecrübeye dayanan önleyici faaliyetlerin maliyetleri de, önleme maliyetleri kapsamındadır. Önleyici faaliyetlerin temel amacı, kalite sisteminde ortaya çıkan uygunsuzluk maliyetlerini ortadan kaldırmaktır. Bu nedenle kalite sisteminde önleyici faaliyetler, spesifik uygunsuzlukların sistem içinde tekrarlanmasını tamamen yok etmek ya da oluşumunu çok zor bir hale için getirmek amacını taşır.Önleme maliyetlerine esas olan faaliyetler.:

* Kalite planlaması: 
Kalite planlaması temelde müşteriye tatminkar ürünleri minimum kalite maliyeti ile temin etmek için hangi faaliyetlerin, hangi sıralama içinde yapılacağını tespit etmektir. Bu nedenle kalite planlaması faaliyetlerinin en önemli çıktısı kalite planlarıdır.:

a. Yapılması gereken spesifik kalite işlemleri nelerdir?

b. Kalite faaliyetlerinin ne zaman yapılması uygun ve etkindir?

c. Bu işlemler nasıl yapılmalıdır?

d. Bu işlemleri kimler uygulayacaktır? Uygulayacak olan personelin nitelikleri neler olmalıdır?

e. Bu faaliyetler ya da işlemler nerede ve nasıl bir ortamda yapılmalıdır?

f. Kullanılacak araçlar ve ekipmanlar nelerdir?

g. İşlemin girdileri nelerdir? Bu girdiler hangi nitelikte olmalıdır?

h. İşlemin çıktıları nelerdir? Çıktıların nitelikleri neler olmalıdır?

i. Yapılan işlemlerle ilgili tutulacak bir kayıt var mıdır? Varsa hangi formun üzerinde tutulacaktır? Kime teslim edilecektir?

j. İşin yapılması ile ilgili bir zaman sınırlaması var mıdır? Varsa nedir?

Kalite planlaması maliyeti, yukarıdaki soruların oluşturulması, cevaplarının bulunup kalite planlarının oluşturulması ve gerekli dökümantasyonun (prosedür, form, talimat vb.) oluşturulmasının maliyetidir.

Bu maliyet, el kitaplarının hazırlanması, dağıtımı, kontrolu için harcanan zaman ve ek maliyetleri de içerir.

* Kalite ölçüm, test ve kontrol ekipmanlarının tasarımı ve geliştirilmesi:

Bu maliyet kaleminde, kalite planında yer alan kalite kontrol, muayene ve deneylerinde kullanılacak olan ekipmanların (ölçüm cihazlarının) tespit edilmesi için harcanan zaman ve ek maliyetler.

Tespit edilen ölçüm cihazının, mevcut bilinenlerin niteliklerinden farklı özelliklere sahip olması gerektiğinde, bu ölçüm cihazlarının tasarımı ve geliştirilmesi (dökümantasyonu) maliyetleri.

Olçüm cihazlarının doğruluk ve hassasiyetinin tespiti ve sağlanması ile ilgili yapılan tüm harcamalar

Doğruluk ve hassasiyetin anlaşılması için yapılan deneyler ve dokümantasyonu,

Doğruluk ayarlama maliyetleri,

Kalibrasyon maliyetleri

* Kalitenin gözden geçirılmesi ve tasarımın doğrulanması: 
Kalitenin gözden geçirilmesi maliyetleri

* Kaliteyi değerlendirmede kullanılan üretim ekipmanlarının bakımı ve kalibrasyonları: 
Üretim makineleri, Kalıplar, Aparatlar, Mastarların bakım ve gerekli olan yerlerdeki kalibrasyon maliyetleri

(Üretimde kullanılıp, kalite değerlendirmede kullanılmayan üretim ekipmanlannın bakım ve ölçümleme maliyetleri bu kalemin içinde yer almamalıdır)

* Tedarikçi değerlendirme:

a.Satın alınacak ürüne ilişkin satın alma veri ve şartnamelerinin hazırlanmasını,

b.Tedarikçilerin firma ile olan ilişkilerinde

* miktar

* zamanında teslim

* kalite

* performans yeterliliklerinin,

nasıl ölçüleceğinin belirlenmesi ve dokümantasyonunu,

c.Tedarikçilerin yukarıdaki “b” şıkkında tespit edilen kriterlerce değerlendirilmesini (veri toplama hariç) ve tedarikçilerle ilişkileri geliştirmek için yapılan yazışmaları ve gerekli iletişim ve uyum yapısının kurulması çalışmalarını kapsar.

* Kalite eğitimleri 
Kalite sistemi içinde;

* Eğitimlerin planlanması, organize edilmesi

* Eğitimler için ayrılan zamanlar ve kırtasiye

* Eğitimler için yapılan harcamalar

* Kalite tetkikleri:
Kalite sisteminin işlerliğinin ve etkinliğinin kontrolu için üst yönetim tarafından düzenlenen kalite tetkiklerinin ortaya çıkardığı maliyetler

* Kalite verilerinin elde edilmesi ve analizi:
Kalite planları gereğince kontrol, muayene ve test noktalarında yapılan kontrol, muayene, test ve deneylerin sonuçlarının formlar üzerinde kayıt olarak tutulması, bu verilerden hareket edilerek yapılan analizlerin maliyetleri

* Kalite geliştirme programları:

* Kalite kontrol çemberleri

* Hurda azaltma programı

* Verimlilik geliştirme programları

* Müşteri şikayetlerine konu olan kalite spesifikasyonlarındaki sapmaları ve değişkenleri azaltarak kontrol altında tutma programları gibi programlar kalite sisteminin etkinliğini arttırıcı programlardır. Genellikle bu programlar, firmalarda bir proje sorumlusu ile bu programı yürütecek ekibin seçilmesi, programın tespit edilerek, değerlendirilip onaylanması ve yürütülmesini kapsar. Bu nedenle, proje sonucunda projenin maliyetini gösteren bir rapor hazırlar. Bu raporda projenin maliyeti gösterilir.

B. DEĞERLENDİRME MALİYETLERİ

Değerlendirme maliyetleri firmada ürünü istenilen spesifikasyonlarda ve toleranslarda tutmak için katılan tüm muayene ölçme ve değerlendirme maliyetleridir.

* Üretim Öncesi Doğrulamalar: 
Taşıma, koruma, ambalajlama vb. özel şartları sağlama maliyetleri.

* Kabul Muayenesi:

Kabul muayeneleri %100 kontrol prensibine göre uygulandığında aşağıdaki maliyet kalemlerini içermektedir:

* Bir muayene için ayrılan zaman: bu kalem ürünün sağlam/kusurlu seçeneklerinden birine dahil olduğunun garanti edilmesine kadar yapılan çeşitli muayene ve testlerin sürelerini içerir.

* Muayene, deney ve testler sırasında sarf edilen malzeme, enerji vb kaynak fiyatlarını içerir.
* Sağlamların ve bozukların ayıklanarak tanımlanması maliyetlerini de içerir
* Tedarikçi veya taşeronun yerinde firma elemanları tarafından yapılan muayene ve test maliyetleridir.

Kabul muayenesi örnekleme prensibine göre yapıldığında, örnek seçimi için harcanan süreler yukarıdaki maliyetlere eklenir. Ancak örnekleme sonucu yanlış karar verme maliyetleri bu kategori içinde yer almaz. Tahribatlı muayenelerde kullanılmaz duruma gelen malzemelerin maliyetleri sözleşme şartlarına göre ayrıca değerlendirilmelidir.

* Laboratuar Kabul Testleri:

Firmanın kendi laboratuarında bu tür testlerin maliyetleri ile dışarıdaki bir laboratuar testinde ödenen parasal değerlerdir.

* Muayene ve Testler:

Üretim süreci boyunca ve üretim tamamlandıktan sonra yapılan muayene ve testlerin oluşturduğu maliyet kalemidir.

* Muayene ve testler için harcanan zaman
* Muayene ve testlerde kullanılan sarf malzemeleri, enerji ve tahrip olan ürünlerin maliyeti
* Uzmanlık gerektiren konularda alınan danışmanlık hizmetlerinin bedelleri
* Ürünün kalite tetkiki maliyetleri
* Ürünün tanımlanması ve izlenebilirliğini sağlamak amacıyla yürütülen faaliyetlerin maliyetleri.

* Uygun olmayan ürünün tanımlanması, ayıklanması maliyetleri

* Şüpheli durumlarda yapılan doğrulama muayene, deney ve testlerin maliyetleri de değerlendirme maliyetleri.

* Muayene ve Test Ekipmanları:

Muayene, test ve deneylerde kullanılan ekipmanların amortisman giderleri, bu ekipmanların çalıştırılması ile ilgili çevre şartlarını sağlanması vb. maliyetlerdir.

* Muayene ve Test Sonuçlarının Analizi ve Raporlanması:

Üretilen malların istenilen kalite seviyesine ulaşıp ulaşmadığını gerçekleştirmek için yapılan analizlerin ve hazırlanan raporların maliyetlerini içerir.

* Alan Performans Testleri:

Üretilen ürünlerin, kullanıcıların kullanım ortamında gösterdikleri performansı ölçmek amacı ile yapılan testlerin maliyetleridir. Bu maliyetlere söz konusu işlem sırasındaki ulaşım maliyetleri de dahil edilmelidir.

Örneğin sanayi boyaları üreten bir firmanın ürettiği boyaların değişik malzemelerdeki sonuçlarını görmek için yaptığı sipariş üretimleri de buna dahil edilir. (Deneme üretimleri firma da ya da diğer bir firmaya sipariş karşılığı olarak yaptırılanlar bu kaleme dahil edilmemelidir).

* Onaylar ve Faaliyet İzinleri:

Yeni malzeme, üretim yönetimi, ürün tipi üretimleri ve satışı için sağlanan izinlerin maliyetleridir. Deneme üretimi maliyetleri de bu kategori içinde yer alır.

* Stoklardaki Malları Değerlendirmek İçin Yapılan Muayene ve Testler:

Stoklarda bulunan

* hammadde
* yardımcı malzeme
* ürünlerin

stoklama süresi boyunca başlangıçtaki koşullarını koruyup korumadıklarını anlamak için yapılan muayene ve testlerin maliyetleridir.

* Kayıt Tutma ve Saklama:

Muayene sonuçlarının kayıt edilmesi , dosyalanması ve muhafazası ile ilgili maliyetlerdir.

2. UYGUNSUZLUK MALİYETİ

Bu maliyet kalemine, kalite spesifikasyonlarına uygunluk sağlamaması nedeniyle başka siparişlerde veya yerlerde kullanılmak üzere ayrılan metaryal ve malzemelerin fiyatları dahil edilmelidir.

* Yerine koyma, yeniden işleme ve tamir :

Kalite planı çerçevesinde yapılan muayene, test ve deneylerde bazı ürünlerin tamir veya yeniden işleme ile istenilen kalite spesifikasyonlarını sağlayabileceğine karar verilebilir. Bu durumda uygunsuzluğun görüldüğü mallar diğer sağlam olanlardan ayrılarak hangi işlemlerle tekrar kazandırılabileceğine karar verilir. Gerekli planlar hazırlandıktan sonra gerekli tamir ve/veya yeniden işleme faaliyetleri uygulanarak kazanılmaya çalışılır. Tüm bu işlemler sırasında gerek ürün parçalarında, gerekse sarf malzemelerinde yerine konulması gereken ek bir maliyet te oluşabilir. Bu kapsamda yürütülen faaliyetlerde :

* Personel
* Malzeme
* Planlama ve
* Stoklama

maliyetleri dikkate alınarak toplam maliyet elde edilir.

* Problemlerin giderilmesi veya kusur/başarısızlık analizi:

Üründe ya da kalite sisteminde ortaya çıkan uygunsuzlukların sebeplerinin tespit edilmesi ve bu sebeplerin ortadan kaldırılmasına yönelik tüm analiz ve düzeltici faaliyetlerin yarattığı maliyetlerdir.

* Yeniden muayene ve yeniden test etme:

Yeniden işleme ve tamir edilmek aracılığı ile kazanılmaya çalışılan ürünler üzerinde yapılan muayene ve testlerin maliyetleridir. Tüm muayene ve test maliyetlerinde olduğu gibi,

* Muayene, test ve deneyler için personel
* Sarf malzemesi, elektrik vb.

ek maliyetleri de içermektedir.

* Taşeron hataları:

Tedarikçi ve taşeronlardan temin edilen mallar, malzemeler, montaj parçaları ve hammaddelerin, spesifikasyonlara uygunsuzlukları nedeni ile üretim sırasında ortaya çıkardıkları,

* Kusurlar
* Performans ve verimlilik azalmaları
* İşçilik vb.

maliyetlerdir. Genellikle, tedarikçi ve taşeron kaynaklı maliyetler aşağıdaki kalemlerle ayrıntı kazanmaktadır

1. Temin: Tedarikçi veya taşeronların sipariş terminlerindeki gecikmeleri nedeni ile ortaya çıkan kayıplar.
2. Miktar: Tedarikçi veya taşeronların sipariş miktarını tam olarak sağlayamamalarının oluşturduğu kayıplar
3. Kalite: Tedarikçi veya taşeronlardan temin edilen malzemelerin kalite şartlarını sağlayamamasının yarattığı kayıplar.
4. Performans: Tedarikçi veya taşeronlardan temin edilen malzemelerin performans düşüklüklerinin yarattığı kayıplar.
5. Sözleşme Hataları: Taşeron veya tedarikçilerle yapılan sözleşme hatalarının neden olduğu kayıplardır (Örneğin, paketleme ve taşıma standartlarının sözleşmede yer almayışı vb.).

* Düzeltme izinleri ve imtiyazlar: 
Bu kategoride daha önce ortaya çıkan uygunsuzluklara bağlı olarak;

* Makina ve Proses yeterlilik analizlerinin yenilenmesi,
* Tasarım paremetre ve spesifikasyonlarının gözden geçirilmesi

için harcanan zaman ve materyal masrafları yer alır. Ayrıca hurda ürünün elden çıkarılması maliyeti de burada yer almaktadır.

* Kazanç kayıpları:

Bu kategoride aşağıda belirtilen kalemler yer almaktadır:

* Kalite uygunsuzluğu nedeni ile malları düşük fiyatlarda satmanın maliyeti
* Yavaş hareket eden mal stoklarında benzer olarak satışı hareketlendirmek için düşük fiyat uygulama maliyeti
* Hurda, yeniden işleme, performans düşüklüklerinin satış fiyatı ve kazancından çaldığı kayıplar

* Duruş süreleri:

Herhangi bir sebepten dolayı makinaların ve işgücünün boş kalmasından doğan kayıplardır.

B. DIŞ BAŞARISIZLIK MALİYETLERİ

* Şikâyetler: 
Yazılı müşteri şikâyetlerini araştırmak, veri toplama ve analiz etme maliyetidir.

* Garanti istekleri: 
Müşteri ile yapılan sözleşmelerde bazı garanti şartları yer alabilir. Sözleşmelerde bu garanti şartlarının hangi durumlarda geçerli olacağı net olarak tanımlanmış olmalıdır. Bu şartların kapsamı, müşterinin firmadan tedarik ettiği malları kullanırken firmanın hatasından kaynaklanan zararlarla karşı karşıya kalmasıdır. Bu kapsamda yapılan araştırma ve garanti ödemeleri–maliyetleri, dış başarısızlıklar maliyetleri kalemlerinden birisi olur.

* Reddedilerek geri dönen ürünler:

* Taşıma masrafları
* Ayıklama maliyetleri
* Ayıklanan bozuk ürün maliyetleri
* Satış iptali ile ilgili tüm idari işlemlerin maliyeti

* Uzlaşmalar:

Bazı durumlarda ürünlerin üzerinde yapılan üretim hataları, ürünlerin fonksiyonel özellikleri üzerinde etkili olmaz. Ancak bu hatalar, estetik, imaj gibi bazı kavramları zedeleyebilecek olması nedeniyle kabul edilmek istenmeyebilir. Bu durumda ürünün satış fiyatı üzerinden yapılan indirimler vb. kayıpların maliyetleridir.

* Satış kaybı:

Ürünlerin kalitesinde karşılaşılan problemler nedeniyle müşteri ve satış kayıplarının oluşturduğu maliyet kalemidir.

* Müşteri ile bağlantılar: Satış sonrası, müşteriye hatalı bir mal gönderimi yapıldığının anlaşılması ya da şüphelenilmesi durumunda, müşteri ile yapılan bağlantıların ve işlemlerin maliyetidir.

* Ürün sorumluluğu:

Tedarikçi firmanın ürettiği ürünlerin müşteri kullanımı sırasında yarattığı zararların davalar sonucu tazmin edilmesi ve bu tazminatlar için ödenen sigorta prim bedelleridir.

Kalite sisteminde kalite planları çerçevesinde alınan her türlü önleme ve değerlendirme faaliyetlerine rağmen ortaya çıkan başarısızlıkların toplam maliyetidir.

Defne Tetik